ทะนานประทีป (เต้าเต็ง – เต้าเติง)

斗燈 หรือ “เต้าเต็ง” เป็นหนึ่งในสัญลักษณ์และเครื่องสักการะสำคัญในวัฒนธรรมจีน โดยเฉพาะในพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับการบูชาดาวกระบวยเหนือ (ปักเต้า) ซึ่งมีความเชื่อว่าดาวกระบวยเหนือเป็นตัวแทนแห่งความเจริญรุ่งเรือง สุขภาพดี และการขจัดภัยพิบัติ

斗燈 มีลักษณะเป็นทะนานข้าวที่บรรจุข้าวสารและมีตะเกียงตั้งอยู่ตรงกลาง มักมาพร้อมกับสิ่งของมงคลต่าง ๆ เช่น กรรไกร ผู่กัน ลูกคิด กระจก กระบี่ และฉัตร ทั้งหมดนี้เป็นสัญลักษณ์ที่แสดงถึงความเป็นสิริมงคล และถูกใช้เป็นเครื่องบูชาสำหรับการขอพรให้มีอายุยืน สุขภาพแข็งแรง ธุรกิจการค้ามั่นคง และครอบครัวเจริญรุ่งเรือง

ความหมายของ “斗燈” ในพิธีบูชาดาว

ในวัฒนธรรมจีน การบูชาดาวกระบวยเหนือมีความเชื่อมโยงกับจักรวาลและการเรียงตัวของดาว ซึ่งตามพระสูตรของพุทธศาสนามหายาน สัปตรรษัยนิรภัยวัฒนายุสสูตร (ปักเต้าโกฮุกเชี่ยวไจเอียงซิ่วเมียวเก็ง) กล่าวว่า การบูชาดาวกระบวยเหนือโดยการตั้งตะเกียงในทะนานข้าวหรือเต๋าเต็งจะนำมาซึ่งอานิสงส์มากมาย เช่น การมีชีวิตยืนยาว ความมั่งคั่ง และความสงบสุขในชีวิต

斗燈 ยังเป็นเครื่องบูชาสำหรับการขอพรกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นเทพเจ้าหรือองค์ศักดิ์สิทธิ์ในศาลเจ้า อีกทั้งยังสามารถใช้ในพิธีสะเดาะเคราะห์เพื่อขจัดสิ่งชั่วร้ายและเพิ่มพูนสิริมงคลให้กับผู้ทำบุญหรือผู้ที่ได้รับการบูชา

องค์ประกอบของ 斗燈

ในวัฒนธรรมจีนโบราณ การใช้ตะเกียงทะนานข้าวเพื่อบูชาถือเป็นการเสริมความเป็นสิริมงคลให้กับชีวิตและครอบครัว โดยตะเกียงทะนานข้าวทั้ง 9 ประการ มีความหมายลึกซึ้งและเชื่อมโยงกับธาตุต่าง ๆ ในจักรวาล มาดูกันว่าแต่ละสิ่งมีความหมายว่าอย่างไรบ้าง ✨

◎ ทะนานข้าว (米斗)
นิยมใช้ทะนานข้าวแบบกลม ซึ่งสื่อถึงความครบสมบูรณ์ของจักรวาลและสวรรค์ ความเป็นมงคลในการดำรงชีวิต 🌍

◎ ตะเกียง (燈)
แสงไฟจากตะเกียงสื่อถึงรัศมีของดาวเหนือ แสงสว่างแห่งพระอาทิตย์ พระจันทร์ และดวงดาว เป็นการนำแสงสว่างมาสู่ชีวิต 🌟

◎ ข้าวสาร (米)
แทนดวงดาวในจักรวาลและธัญญาหารทั้ง 5 ซึ่งแสดงถึงความอุดมสมบูรณ์และโชคลาภในชีวิต 🌾

◎ ไม้บรรทัด (尺)
สัญลักษณ์ของธาตุไม้ และความเป็นธรรม นำความสุขมาใน 4 ฤดู และ 8 เทศกาล ไม่มีภัยพิบัติ 🌳

◎ ตาชั่ง (秤)
แทนธาตุทอง ความเที่ยงตรง และความสงบสุข นำความมั่นคงมาสู่ชีวิต ⚖️

◎ กรรไกร (剪刀)
สัญลักษณ์ของธาตุไฟ ซึ่งยังสื่อถึงการตัดสิ่งอัปมงคลออกจากชีวิต ✂️🔥

◎ กระจก (斗鏡)
แทนธาตุน้ำ มีพลังในการสะท้อนแสงและขับไล่สิ่งชั่วร้าย สื่อถึงความอุดมสมบูรณ์และความพร้อมหน้า 🌊🪞

◎ กระบี่ (劍)
เป็นอาวุธปราบมารและสัญลักษณ์ของสติปัญญา ให้ความเฉียบคมและการตัดสินใจที่ถูกต้องในชีวิต ⚔️

◎ ร่ม (傘)
แทนการคุ้มครองจากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ นำความสงบร่มเย็นและความเจริญรุ่งเรือง ☂️🙏

พิธีบูชาดาวกระบวยเหนือในศาสนาเต๋าและพุทธมหายาน

ในพิธีบูชาดาวกระบวยเหนือ (ปักเต้า) ทะนานประทีปถูกใช้เป็นเครื่องสักการะเพื่อขอพรจากดาวกระบวยเหนือให้ชีวิตยืนยาว สุขภาพแข็งแรง และปราศจากภัยพิบัติ ทั้งนี้ การจัดเรียงทะนานประทีปจะแตกต่างกันไปตามท้องถิ่น เช่น ในไต้หวันจะไม่มีวิมานจีนและจะนิยมเขียนชื่อเจ้าภาพบนแผ่นไม้คล้ายกับที่ขุนนางโบราณถือเข้าเฝ้าฮ่องเต้

การใช้ทะนานประทีปในงานบุญ

ทะนานประทีปนอกจากจะเป็นเครื่องสักการะแล้ว ยังใช้ในงานบุญต่างๆ เช่น งานทิ้งกระจาดที่สุพรรณบุรี ซึ่งทะนานประทีปถูกแจกให้แก่ผู้ร่วมทำบุญ ทะนานประทีปยังสามารถใช้ในพิธีสะเดาะเคราะห์ เพื่อเสริมความเป็นสิริมงคลให้แก่ชีวิตและป้องกันภัยพิบัติ

การใช้งานในสมัยก่อนและความเปลี่ยนแปลงในปัจจุบัน

ในอดีตทะนานประทีปถูกใช้เพื่อขอพรในโรงเจหรือวัดจีน โดยแต่ละบุคคลจะมีทะนานประทีปเป็นของตนเอง ซึ่งเมื่อเจ้าของเสียชีวิต ทะนานประทีปจะถูกดับและเชิญออกจากสถานที่บูชา อย่างไรก็ตาม ประเพณีนี้เริ่มลดน้อยลงในปัจจุบันในเมืองไทย แต่ยังคงมีอยู่ในต่างประเทศ